Lễ Hội Mặt Trời Của Người Inca Có Gì Đặc Biệt?

Lễ hội Mặt Trời của người Inca được gọi là Inti Raymi, diễn ra để tôn vinh thần Mặt Trời Inti. Dưới đây là thông tin chi tiết về lễ hội này.

Lịch sử hình thành lễ hội mặt trời của người Inca

• Người sáng lập: lễ hội được thiết lập bởi Pachacutec, vị hoàng đế Inca vĩ đại (khoảng năm 1430), người đã xây dựng Machu Picchu và mở rộng Đế quốc Inca. Inti Raymi là lễ hội tôn giáo lớn nhất, kéo dài 9–15 ngày trong thời kỳ Inca.

• Tín ngưỡng: trong vũ trụ quan của người Inca, thần Inti là nguồn sống và trật tự vũ trụ. Lễ hội không chỉ là nghi lễ tôn giáo mà còn là dịp để Sapa Inca khẳng định quyền lực thần thánh, được xem là “con trai của Mặt Trời”.

• Bị cấm đoán: Sau cuộc chinh phục của Tây Ban Nha (1530), Inti Raymi bị cấm vào năm 1572 bởi Phó vương Francisco de Toledo vì bị coi là nghi lễ ngoại giáo, mâu thuẫn với Công giáo. Tuy nhiên, người Inca vẫn bí mật duy trì lễ hội.

• Phục hồi: Năm 1944 lễ hội được tái hiện dưới sự khởi xướng của học giả Peru Humberto Vidal Unda và nhà văn kiêm diễn viên Faustino Espinoza Navarro, người đóng vai Sapa Inca trong lần tái hiện đầu tiên. Kể từ đó, ngày 24/6 được công nhận là “Ngày Cusco“. Năm 2001 lễ hội mặt trời của người Inca (Inti Raymi)được chính phủ Peru công nhận là Di sản Văn hóa Quốc gia.
• Ý nghĩa: Lễ hội là dịp để tạ ơn thần Inti vì đã ban sự sống, năng lượng và mùa màng, đồng thời cầu xin phước lành cho vụ mùa sắp tới. Đây cũng là sự kiện chính trị-xã hội, củng cố mối liên kết giữa Sapa Inca (hoàng đế), nhà nước và nhân dân.

Thời gian và địa điểm diễn ra lễ hội

• Thời gian: Diễn ra vào ngày 24/6 hàng năm, trùng với ngày đông chí ở Nam bán cầu (ngày ngắn nhất trong năm), đánh dấu năm mới của người Inca.

• Địa điểm chính: Thành phố Cusco, Peru – thủ đô lịch sử của Đế quốc Inca (Tawantinsuyo).

Chi tiết nghi lễ

Do lịch sử hình thành nên cách thực hiện nghi lễ có thể chia làm 2 giai đoạn là giai đoạn nghi lễ thời Inca và giai đoạn nghi lễ ngày nay.

Nghi lễ Inti Raymi thời Inca

• Thời lượng: kéo dài 9 – 15 ngày, bao gồm các hoạt động như nhịn ăn, tế lễ, nhảy múa và tiệc lớn.
• Địa điểm: Qoricancha (Đền Mặt Trời), quảng trường chính Cusco), Sacsayhuaman (Pháo đài trên đồi, nơi diễn ra nghi lễ chính).

Nghi thức chính của lễ hội mặt trời của người Inca:

• Tế lễ: hiến tế lạc đà không bướu (llama), thường là một con lạc đà đen, để rút tim và dự đoán tương lai. Trong một số trường hợp, có thể có cả hiến tế người (trẻ em từ bốn vùng Suyo) nếu tiên đoán không tốt, nhưng điều này gây tranh cãi và ít được ghi nhận.
• Dâng lễ vật: cúng dường vàng, đồ gốm, chicha (rượu ngô) và lá coca.
• Diễu hành: Sapa Inca được khiêng trên kiệu vàng, dẫn đầu đoàn diễu hành cùng các quý tộc, linh mục và Acllas (Trinh nữ Mặt Trời). Các cộng đồng Ayllu đóng góp vũ điệu và lễ vật.
• Lễ Coca và Chicha: lá coca được đọc để tiên tri, và chicha được chia sẻ như biểu tượng của sự đoàn kết.

• Tham gia: chỉ Sapa Inca, hoàng hậu (Coya), linh mục và quý tộc tham gia các nghi lễ chính, nhưng dân chúng được phép tham dự các hoạt động công cộng. Khoảng 25.000–40.000 người từ bốn vùng Suyo (Chinchaysuyu, Qollasuyu, Antisuyu, Kuntisuyu) tụ hội tại Cusco.

Inti Raymi ngày nay

• Tính chất: Là một buổi tái hiện sân khấu hóa hoành tráng, không còn hiến tế động vật hay người, tập trung vào biểu diễn văn hóa và lịch sử. Hơn 800 diễn viên, vũ công và nhạc sĩ tham gia, mặc trang phục truyền thống Inca, bao gồm mặt nạ dệt aya huma.

Lịch trình:

• 9:00 sáng – Qoricancha: lễ hội bắt đầu tại Đền Mặt Trời, nơi Sapa Inca (diễn viên) dẫn đầu nghi lễ ca ngợi Inti, thực hiện nghi thức lá coca.
• 11:00 sáng – Plaza de Armas: diễu hành từ Qoricancha đến quảng trường chính (từng gọi là Huacaypata). Sapa Inca gặp thị trưởng Cusco trong nghi lễ “Gặp gỡ Thời đại”, trao đổi khipu (dây thắt nút biểu thị quyền lực). Nghi lễ kéo dài khoảng 40 phút, miễn phí cho công chúng, nhưng khu vực xem bị giới hạn.
• 1:30–2:00 chiều – Sacsayhuaman: nghi lễ chính tại pháo đài trên đồi, bao gồm các nghi thức như Lễ lửa mới, báo cáo từ bốn Suyo, tế lễ lạc đà giả và nghi thức chicha. Buổi biểu diễn kéo dài khoảng 2–2,5 giờ, cần vé vào cửa.

Địa điểm xem:

• Qoricancha và Plaza de Armas: miễn phí, nhưng đông đúc. Ban công tại các quán bar/café quanh Plaza de Armas là vị trí tốt, cần đặt trước.
• Sacsayhuaman: vé khán đài dao động từ 100–140 USD (ghế Xanh hoặc Cam/Xanh lam), giảm 50% cho trẻ dưới 12 tuổi. Hai ngọn đồi gần đó miễn phí nhưng đông và cần đến sớm (8:00 sáng).

Các điệu múa truyền thống (như múa nông nghiệp, chiến tranh), âm nhạc Andean, và trang phục rực rỡ tái hiện thời kỳ Inca. Lễ hội thu hút hàng ngàn du khách quốc tế, là lễ hội lớn thứ hai ở Nam Mỹ sau Carnaval Rio.

Kinh nghiệm tham dự lễ hội mặt trời của người Inca

Tham dự lễ hội Inti Raymi tại Cusco, Peru là trải nghiệm văn hóa độc đáo, nhưng cần chuẩn bị kỹ lưỡng để tận hưởng trọn vẹn. Dưới đây là kinh nghiệm chi tiết để bạn tham gia lễ hội này một cách suôn sẻ.

Lên kế hoạch

Đặt vé máy bay và chỗ ở:

• Cusco là điểm đến đông đúc trong tháng 6, đặc biệt vào dịp Inti Raymi. Đặt vé máy bay đến Sân bay Quốc tế Alejandro Velasco Astete (CUZ) từ 2–3 tháng trước. Các chuyến bay từ Lima đến Cusco thường có giá 100–200 USD khứ hồi.
• Khách sạn, nhà nghỉ, và Airbnb ở trung tâm Cusco (gần Plaza de Armas) thường kín phòng. Giá phòng dao động từ 50–150 USD/đêm. Đặt sớm qua Booking.com, Agoda hoặc liên hệ trực tiếp để có giá tốt.
• Gợi ý khu vực lưu trú: San Blas (khu nghệ thuật, gần trung tâm), hoặc khu vực gần Plaza de Armas để tiện di chuyển.

Đặt vé xem lễ hội:

• Nghi lễ chính tại Sacsayhuaman yêu cầu vé khán đài (3.750 ghế). Giá vé khoảng 100–140 USD cho ghế Xanh hoặc Cam/Xanh lam, trẻ em dưới 12 tuổi giảm 50%. Đặt qua các công ty du lịch uy tín như Valencia Travel, Alpaca Expeditions, hoặc EMUFEC từ tháng 4/2025.
• Các sự kiện tại Qoricancha và Plaza de Armas miễn phí, nhưng đông đúc, cần đến sớm.

Đặt tour:

• Nhiều công ty cung cấp tour Inti Raymi kết hợp tham quan Machu Picchu, Thung lũng Thiêng, hoặc Ollantaytambo. Giá tour 1 ngày từ 150–250 USD, bao gồm vé, hướng dẫn viên, và phương tiện di chuyển. Các công ty uy tín: Peru For Less, Klook hoặc Journeyou.

Chuẩn bị sức khỏe và thích nghi độ cao

• Cusco nằm ở độ cao 3.671m, dễ gây say độ cao (soroche) với triệu chứng như đau đầu, khó thở, mệt mỏi.

Mẹo:

• Đến Cusco 2–3 ngày trước lễ hội để làm quen độ cao. Nghỉ ngơi, tránh hoạt động mạnh ngay khi đến.
• Uống trà lá coca (có sẵn ở khách sạn, quán cà phê) hoặc nhai lá coca để giảm triệu chứng.
• Ăn nhẹ, ưu tiên thực phẩm giàu carbohydrate (cơm, khoai tây, bánh mì). Tránh rượu bia và thuốc lá.
• Uống nhiều nước (2–3 lít/ngày) để tránh mất nước. Nếu cần, mua thuốc Diamox (acetazolamide) tại Peru hoặc mang từ trước (tham khảo bác sĩ). Mang theo thuốc đau đầu, kẹo gừng, hoặc bình oxy cầm tay (bán tại hiệu thuốc ở Cusco, giá ~10 USD).

Chọn vị trí xem lễ hội

Qoricancha (9:00 sáng):

• Miễn phí diễn ra tại Đền Mặt Trời. Đến trước 8:00 sáng để có vị trí tốt gần cổng.
• Không gian hẹp, đông người, phù hợp nếu muốn xem nghi lễ lá coca và Sapa Inca xuất hiện.

Plaza de Armas (11:00 sáng):

• Miễn phí nhưng quảng trường chật kín. Đến trước 9:30–10:00 sáng để đứng gần hàng rào.
• Mẹo: Đặt chỗ tại ban công của các quán cà phê/bar như Paddy’s Irish Pub, Limbus Restobar, hoặc Cafe D’Wasi (giá ~20–50 USD, bao gồm đồ uống).
• Cần đặt trước 1–2 tuần. Nghi lễ kéo dài 40 phút, bao gồm diễu hành và nghi thức khipu.

Sacsayhuaman (1:30–4:00 chiều):

• Địa điểm chính với màn tái hiện hoành tráng (lửa mới, tế lễ lạc đà giả, chicha).
• Có hai lựa chọn: mua vé khán đài (100–140 USD) để có ghế ngồi thoải mái, tầm nhìn tốt, và hướng dẫn viên. Đặt sớm vì hết nhanh. Miễn phí tại hai ngọn đồi gần pháo đài nhưng đông và xa sân khấu. Đến trước 8:00–9:00 sáng để giữ chỗ. Mang ghế gấp hoặc tấm lót ngồi.
• Đường lên Sacsayhuaman dốc, mất 30–40 phút đi bộ từ trung tâm. Có thể đi taxi (~5 USD) hoặc xe buýt đưa đón của tour.

Trang phục và vật dụng cần mang

Dưới đây là những lưu ý về trang phục và vật dụng cần lưu ý khi tham gia lễ hội mặt trời của người Inca.

Thời tiết:

• Tháng 6 là mùa khô, ban ngày nắng ấm (15–20°C), nhưng sáng sớm và tối lạnh (0–5°C). Độ cao khiến tia UV mạnh.

Trang phục:

• Mặc nhiều lớp: áo len, áo khoác nhẹ, khăn choàng (poncho Peru là lựa chọn đẹp và ấm).
• Giày thể thao thoải mái để đi bộ trên địa hình dốc và đá ở Sacsayhuaman.
• Đội mũ rộng vành hoặc mũ len (sombrero/chullo) để chống nắng và giữ ấm.

Vật dụng cần thiết:

• Kem chống nắng (SPF 50+), kính râm, và son dưỡng môi.
• Nước uống, đồ ăn nhẹ (bánh quy, trái cây khô) vì không có nhiều quầy hàng tại Sacsayhuaman.
• Ba lô nhỏ để đựng đồ, tránh túi lớn vì dễ bị kiểm tra.
• Máy ảnh hoặc điện thoại (sạc đầy) để chụp ảnh, nhưng không mang tripod vì cồng kềnh.
• Tiền mặt (soles Peru, ~20–50 USD) để mua đồ lưu niệm, thức ăn đường phố.
• Bản sao hộ chiếu và giấy tờ tùy thân (đề phòng kiểm tra an ninh).

Lịch trình gợi ý:

• 6:00–7:00 sáng: Ăn sáng tại khách sạn (thử bánh mì Peru, trứng, hoặc cháo quinoa). Uống trà coca.
• 7:30–8:00 sáng: Đi bộ/taxi đến Qoricancha, xem nghi lễ mở màn.
• 9:30–10:00 sáng: Di chuyển đến Plaza de Armas, chọn vị trí hoặc lên ban công đã đặt.
• 11:00–11:40 sáng: Xem diễu hành và nghi lễ khipu.
• 12:00–1:00 chiều: Ăn trưa tại nhà hàng gần quảng trường (gợi ý: Pachapapa hoặc Morena Peruvian Kitchen, thử lomo saltado hoặc cuy). Đặt bàn trước.
• 1:00–1:30 chiều: Đi taxi/xe buýt lên Sacsayhuaman.
• 1:30–4:00 chiều: Xem nghi lễ chính. Nếu ở khán đài, tận hưởng hướng dẫn viên; nếu ở đồi, mang ống nhòm để xem rõ.
• 4:30–6:00 chiều: Về trung tâm, tham quan chợ San Pedro hoặc mua đồ lưu niệm (dệt may alpaca, mô hình Inca).
• Tối: Thư giãn tại quán bar (thử cocktail pisco sour) hoặc tham gia các sự kiện văn hóa sau lễ hội (nhạc Andean, múa).

Lưu ý quan trọng

• Đông đúc và an ninh: lễ hội thu hút hàng ngàn người, cẩn thận với móc túi ở Plaza de Armas. Giữ đồ có giá trị trong túi trước. An ninh chặt chẽ tại Sacsayhuaman, tuân thủ hướng dẫn của nhân viên.
• Tôn trọng văn hóa: tránh chen lấn hoặc làm gián đoạn nghi lễ. Không chụp ảnh flash gần diễn viên. Nếu tham gia các địa điểm linh thiêng (như Qorica), ăn mặc lịch sự, tránh áo hở hang.
• Di chuyển trong Cusco: đi bộ là chính trong trung tâm, nhưng taxi không đồng hồ tính tiền có thể tính giá cao. Thương lượng trước (5–10 USD/lượt). Xe buýt địa phương (colectivo) rẻ (~1 USD) nhưng đông, phù hợp nếu đi chợ hoặc ngoại ô.
• Ngôn ngữ: tiếng Anh hạn chế ở Cusco, bạn nên học vài câu tiếng Tây Ban Nha cơ bản.
• Kết nối: mua SIM Claro hoặc Movistar (~5 USD) để có 4G, tiện tra cứu hoặc liên lạc. Wi-Fi tại khách sạn/quán cà phê thường chậm. Tải ứng dụng Google Translate (offline) và và Maps.me (bản đồ offline).

Các địa điểm có thể kết hợp tham quan

• Machu Picchu: đặt tour 1–2 ngày (tàu, vé Machu Picchu ~350 USD). Đi tàu từ Ollantaytambo (PeruRail/Inca Rail, 60–150 USD khứ hồi).

• Thung lũng Thiêng: tham quan Pisac (chợ, di tích), Moray (vòng tròn nông nghiệp), và mỏ muối Maras.
• Rainbow Mountain: trek 1 ngày (~50 USD), cảnh sắc tuyệt đẹp nhưng cần sức khỏe tốt.
• Chùa Qorikancha hoặc Pháo đài Sacsayhuaman: tham quan chi tiết nếu không xem hết trong lễ.
• Tháng 6 có Fiestas de Cusco, với các buổi diễu hành, nhạc sống, và chợ đêm trước Inti Raymi. Kiểm tra lịch tại văn phòng du lịch Cusco.
• Ollantaytambo và Chinchero tổ chức Inti Raymi nhỏ hơn, ít đông đúc.

Chi phí dự kiến (1 người, USD)

• Vé máy bay (Lima – Cusco): 200–300
• Khách sạn (3 đêm): 150–300
• Vé Sacsayhuaman: 100–140
• Ăn uống: 20–40 USD/ngày x 4 = 80–160
• Di chuyển trong Cusco: 30–50
• Đồ lưu niệm, SIM, khác: 50–100
• Tổng: ~600–1,000 (chưa tính tour Machu Picchu).

Thông tin thêm

• Lịch trình có thể thay đổi nhẹ, kiểm tra cập nhật từ các công ty du lịch gần tháng 6.
• Nếu không muốn tự tổ chức, tour trọn gói là lựa chọn tốt, nhưng đọc kỹ lịch trình để đảm bảo bao gồm vé Sacsayhuaman.
• Lễ hội là trải nghiệm văn hóa, không chỉ là sự kiện chụp ảnh. Hãy tìm hiểu trước về văn hóa Inca (qua sách như The Last Days of the Incas hoặc tài liệu từ Inca Garcilaso de la Vega) để cảm nhận sâu sắc hơn.
• Thông tin tác giả: https://nguyenthanhcong.name.vn
• Cẩm nang du lịch: https://daodulich.com/cam-nang-du-lich/
• Dịch vụ du lịch: https://daodulich.com/tat-ca-san-pham/danh-muc-san-pham/dich-vu-du-lich