Khám Phá 5 Văn Hóa Ẩm Thực Thái Nguyên

Khám phá văn hóa ẩm thực Thái Nguyên một tỉnh miền núi phía Bắc của Việt Nam, nổi tiếng không chỉ với vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ mà còn với ẩm thực đậm đà, đa dạng và hấp dẫn, là điểm đến không thể bỏ qua đối với những ai yêu thích khám phá văn hóa ẩm thực Việt Nam.

1. Món đầu tiên trong văn hóa ẩm thực Thái Nguyên là Bánh Chưng Bờ Đậu

Bánh chưng Bờ Đậu là một trong những món ăn truyền thống nổi tiếng của tỉnh Thái Nguyên, đặc biệt được ưa chuộng trong dịp Tết Nguyên Đán. Món bánh này không chỉ mang hương vị đặc trưng mà còn chứa đựng nhiều giá trị văn hóa và lịch sử.

Nguồn gốc và lịch sử Bánh chưng Bờ Đậu

• Nguồn gốc: Bánh chưng là món bánh truyền thống của người Việt, có nguồn gốc từ thời vua Hùng thứ 6. Bánh chưng Bờ Đậu từ những năm 1960, cụ Đấng (khai tổ) sinh nhai bằng một quán nhỏ bán bánh chưng nằm dưới gốc cây phượng thuộc xóm Bò Đậu. Nhờ tay nghề điêu luyện, những chiếc bánh chưng của cụ Đấng rất ngon khiến khách hàng nào ăn cũng tấm tắc khen ngon. Thái Nguyên còn nổi tiếng với loại gạo nếp thơm ngon và nguyên liệu tự nhiên, tạo nên hương vị đặc trưng cho bánh.

• Lịch sử: Từ những năm 90 của thế kỷ XX, bánh chưng Bờ Đậu bắt đầu được biết đến rộng rãi hơn, trở thành đặc sản không chỉ ở Thái Nguyên mà còn được yêu thích ở các vùng miền khác. Năm 2018, bánh chưng Bờ Đậu được công nhận là sản phẩm OCOP (Mỗi xã một sản phẩm), khẳng định giá trị văn hóa và kinh tế của món bánh.

• Ý nghĩa văn hóa: Bánh chưng Bờ Đậu không chỉ là món ăn mà còn là biểu tượng của sự đoàn tụ gia đình, thể hiện lòng biết ơn với tổ tiên. Món bánh này không chỉ mang giá trị ẩm thực mà còn là một phần trong di sản văn hóa của người dân Thái Nguyên, góp phần gìn giữ và phát huy các giá trị truyền thống.

Đặc trưng chế biến Bánh chưng Bờ Đậu

• Nguyên liệu: Gạo nếp ngon Định Hóa được chọn lựa kỹ càng, là gạo nếp nương hoặc loại gạo nếp đặc biệt ở vùng miền núi phía Bắc như nếp vải, nếp thầu dầu, nếp nhung… Đậu làm nhân phải là đậu xanh nguyên lõi, vỏ mỏng, vàng tươi, dẻo và có vị thơm tự nhiên. Thịt lợn thường được chọn là phần ba chỉ hoặc nạc vai, thái miếng vừa phải để làm nhân bánh, thịt lợn ba chỉ tươi ngon, săn chắc, ướp với hạt tiêu Bắc và gói bằng lá dong xanh mướt, bản rộng được đưa về từ núi rừng Việt Bắc.

• Chế biến: Gạo nếp được ngâm nước qua đêm, đậu xanh được hấp chín và giã nhuyễn, thịt lợn được ướp gia vị. Sau đó bánh chưng được gói hình vuông với lớp gạo nếp bên ngoài, nhân đậu xanh và thịt ở giữa, sau đó gói bằng lá dong để giữ hương vị, được luộc bằng nước suối nguồn trên núi đá phía sau làng mà người dân coi như “nước giếng thần” khoảng 8-10 giờ để bánh chín đều và thấm gia vị.

• Hương vị: Bánh chưng Bờ Đậu có mùi thơm đặc trưng của gạo nếp và lá dong, hòa quyện với vị béo của đậu xanh và thịt. Khi cắt bánh, bạn sẽ thấy vỏ bánh xanh mướt, dẻo, nhân bánh bùi ngậy pha chút cay cay, thơm thơm của hạt tiêu, cảm giác như cả đất trời cùng hòa quyện trong từng chiếc bánh.

• Thưởng thức: Bánh chưng thường được ăn kèm với dưa hành hoặc các món ăn khác, tạo nên sự phong phú cho bữa ăn ngày Tết. Bánh chưng Bờ Đậu không thể thiếu trong mâm cỗ Tết của người dân Thái Nguyên và nhiều nơi khác trong cả nước.

Địa điểm gợi ý

• Làng nghề Bánh chưng Bờ Đậu: xã Cổ Lũng, huyện Phú Lương. Map: https://maps.app.goo.gl/4bTe1FWfaDqzdc986

2. Chè Tân Cương

Chè Tân Cương là một trong những loại trà nổi tiếng và đặc sản của tỉnh Thái Nguyên, Việt Nam. Với hương vị thơm ngon và chất lượng cao, chè Tân Cương đã trở thành niềm tự hào của người dân nơi đây và được ưa chuộng trong cả nước.

Nguồn gốc và lịch sử Chè Tân Cương

• Nguồn gốc: Cây chè được đưa vào Việt Nam từ thế kỷ 19, có nguồn gốc từ Trung Quốc, ban đầu chè chủ yếu được trồng ở vùng núi phía Bắc, trong đó có Thái Nguyên. Khu vực này nằm ở phía tây thành phố Thái Nguyên, gần Hồ Núi Cốc và giáp với phía đông Tam Đảo với địa hình đất đai thì ít, đồi núi mênh mông thì nhiều. Theo người già kể lại, người khởi nguồn cho nghề trồng chè ở đất Tân Cương chính là vị quan Nghè Sổ quê ở làng Trâu Lỗ, xã Mai Đình, huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang. Chính ông là người phát triển ra việc đem giống chè về trồng để người dân có thêm thu nhập, được biết đến là nơi có điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng lý tưởng cho việc trồng chè.

• Lịch sử: Vào những năm đầu thế kỷ 20, chè Tân Cương bắt đầu được sản xuất quy mô lớn và trở thành một trong những sản phẩm chủ lực của tỉnh Thái Nguyên. Năm 1930, chè Tân Cương đã được ghi nhận trong các hội chợ triển lãm quốc tế. Sau năm 1975 chè Tân Cương tiếp tục phát triển và được công nhận là một trong những sản phẩm nông sản chủ lực của tỉnh Thái Nguyên.

Đặc điểm Chè Tân Cương

• Đặc điểm: Chè Tân Cương chủ yếu được trồng từ giống chè shan tuyết, nổi tiếng với lá to, dày và màu xanh đậm. Với độ cao từ 500 đến 1.000 mét so với mực nước biển, cùng với khí hậu mát mẻ, ẩm ướt, vùng Tân Cương tạo ra những búp chè chất lượng, tinh khiết. Chè Tân Cương được thu hoạch bằng tay, thường vào mùa xuân (tháng 3-4) và mùa thu (tháng 9-10). Người dân chỉ chọn những búp non và lá non để đảm bảo chất lượng.

• Quy trình chế biến: Quy trình chế biến chè Tân Cương bao gồm các bước sao khô và đóng gói. Sự khéo léo và kinh nghiệm của người làm trà là yếu tố quyết định đến chất lượng sản phẩm cuối cùng. Sau khi thu hoạch, chè được làm sạch, hấp, vò, và sấy khô theo quy trình truyền thống, giúp giữ lại hương vị và chất lượng của chè. Chè Tân Cương có chứa nhiều chất chống oxy hóa, vitamin và khoáng chất, giúp tăng cường sức đề kháng, cải thiện hệ tiêu hóa và giảm căng thẳng.

• Hương vị: Chè Tân Cương nổi bật với hương thơm tự nhiên, thanh khiết và vị ngọt dịu, không gắt. Hương vị trà thường được mô tả là thơm nhẹ, đậm đà nhưng không quá nồng. Nước trà có màu vàng sáng, trong vắt, thường mang lại cảm giác dễ chịu khi uống. Lá trà Tân Cương thường nhỏ, mảnh mai và có màu xanh tươi. Khi pha, lá trà dần mở ra, tạo nên một hương vị phong phú và ấn tượng.

Địa chỉ tham khảo

• Hợp Tác Xã Chè Là Bằng: Xóm Rừng Vần, Đại Từ, Thái Nguyên. Map: https://maps.app.goo.gl/ScRfAwtcghk8v6LE9
• Chè Thái Nguyên – HTX TRÀ XANH THÁI NGUYÊN: ĐƯỜNG TÂN CƯƠNG, Tân Cương, Thành phố Thái Nguyên. Map: https://maps.app.goo.gl/xpUbVZPZnLefABfm7
• Chè Thái Nguyên Thủ Công: 316 Phan Đình Phùng, Thành phố Thái Nguyên. Map: https://maps.app.goo.gl/jN7JC1HPmGKQnHUm6
• Chè ngon Bà Hảo: Thịnh Đức, Thành phố Thái Nguyên. Map: https://maps.app.goo.gl/Dj6SfL7mWti4N7ex7
• Đại Lý Chè Búp Tân Cương Thái Nguyên: 582 Đ. Cách Mạng Tháng 8, Hương Sơn, Thành phố Thái Nguyên. Map: https://maps.app.goo.gl/XHkoADAJs8fE9Eda6

3. Nem Chua Đại Từ

Nem chua Đại Từ là một đặc sản nổi tiếng của huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. Món ăn này không chỉ mang hương vị thơm ngon mà còn thể hiện sự khéo léo và tinh túy trong ẩm thực của người dân địa phương.

Nguồn gốc và lịch sử Nem chua Đại Từ

• Nguồn gốc: Nem chua có nguồn gốc từ miền Bắc Việt Nam, nhưng nem chua Đại Từ được biết đến với hương vị đặc trưng riêng. Đại Từ là một huyện nằm ở phía Tây của tỉnh Thái Nguyên, nơi có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển nghề làm nem.

• Lịch sử: Nghề làm nem chua bắt đầu phát triển mạnh mẽ từ những năm 1950. Người dân nơi đây đã sáng tạo ra nhiều công thức và phương pháp chế biến nem, tạo nên hương vị đặc trưng của nem chua Đại Từ. Đến những năm 1990, nem chua Đại Từ bắt đầu được biết đến rộng rãi hơn, không chỉ trong tỉnh mà còn ở các tỉnh lân cận.

• Ý nghĩa văn hóa: Nem chua Đại Từ không chỉ là món ăn mà còn là một phần trong văn hóa ẩm thực của người dân Thái Nguyên. Trở thành món ăn quen thuộc, cùng với bánh chưng trở thành hai thứ quà không thể thiếu trong giỏ quà biếu của người dân với người thân, bè bạn, với gia đình nội ngoại hai bên mỗi khi có dịp lễ, Tết quan trọng. Người dân Đại Từ dù giàu hay nghèo vẫn luôn cố gắng trên mâm cúng gia tiên sẽ có món nem chua thì mới vẹn tình, trọn nghĩa. 

Đặc trưng chế biến Nem chua Đại Từ

• Nguyên liệu: Thịt heo được chọn lọc kỹ lưỡng, thường là thịt nạc vai hoặc thịt mông. Bên cạnh đó, thính (gạo rang xay nhuyễn) và gia vị là những thành phần không thể thiếu. Gia vị bao gồm muối, tiêu, tỏi, ớt, và đặc biệt là lá chuối để gói nem, tạo hương vị đặc trưng.

• Chế biến: Thịt lợn được làm sạch, xay nhuyễn và trộn với các gia vị, được ướp trong vòng 3-4 tiếng để thấm đều gia vị, lúc ăn đậm đà hơn. Sau đó được gói trong lá ổi sau đó đến lá chuối, tạo hình dạng vuông hoặc tròn và được buộc chặt lại. Nem được để ủ trong điều kiện ấm để lên men tự nhiên trong khoảng 3-5 ngày, tạo ra hương vị đặc trưng.

• Hương vị: Nem chua Đại Từ sử dụng lá ổi được gói trong cùng nên khi ăn có vị bùi bùi, chát nhẹ rất bon miệng. Bên ngoài lớp lá chuối xanh biếc giúp chiếc nem trông bắt mắt và gọn gàng, mang lại cảm giác ngon miệng. Vị chua của nem, của thính hòa quyện hoàn hảo với vị bùi bùi, vị chan chát của lá ổi rồi hương thơm của lá chuối nướng trong than củi. Mỗi hương vị quyện đều vào nhau để lại ấn tượng khó quên.

Địa điểm gợi ý

• 3 Xã Văn Yên, Ký Phú và Yên Mỹ là nơi sản xuất nem chua Đại Từ nhiều nhất. Map: https://maps.app.goo.gl/AFXqgDi2rkkf2zAY7

4. Bánh Cóoc Mò

Bánh cóoc mò Thái Nguyên không chỉ là một món ăn ngon mà còn là biểu tượng văn hóa ẩm thực của người Tày. Với hương vị đặc trưng và cách chế biến truyền thống, món bánh này đã trở thành niềm tự hào của người dân nơi đây.

Nguồn gốc và lịch sử Bánh Cóoc Mò

• Nguồn gốc: “Cóoc mò” là một từ trong tiếng Tày, một trong những dân tộc thiểu số sống ở Thái Nguyên, gọi thế vì bánh có hình chóp nhọn, trông giống sừng bò. Bánh không có nhân mặn như nhiều loại bánh khác nhưng có vị bùi, béo của lạc, ăn hoài không ngán.

• Lịch sử: Bánh cóoc mò có lịch sử lâu đời, gắn liền với đời sống văn hóa của người dân tộc Tày. Món bánh này thường được chế biến trong các dịp lễ hội, Tết Nguyên Đán hoặc các buổi lễ truyền thống. Qua các thế hệ, bánh cóoc mò đã trở thành món ăn không chỉ của người Tày mà còn được biết đến rộng rãi trong cộng đồng và du khách.

• Ý nghĩa văn hóa: Những chiếc bánh xinh xắn, lạ mắt nhưng lại ẩn sâu bên trong đó là tinh hoa văn hóa ẩm thực truyền thống của dân tộc Tày ở khu vực miền núi phía Bắc, trong đó có người Tày. Nó thường được dùng trong các dịp lễ hội, thể hiện sự đoàn kết và tình cảm của cộng đồng. Theo truyền thống, trong ngày đầy tháng của trẻ, bất kể mùa nào, người Tày cũng làm bánh Coóc mò. Những chiếc bánh nhỏ xinh được đặt tận tay trẻ cùng lời chúc hay ăn, chóng lớn, mạnh khỏe, ngoan ngoãn của ông bà, cha mẹ.

Cách làm Bánh Cóoc Mò

Nguyên liệu: Nguyên liệu chính để làm món bánh này là gạo nếp, lạc đỏ và muối. Gạo nếp phải là loại gạo nếp ngon, hạt tròn đều, để đảm bảo hương vị thơm ngon của bánh thành phẩm. Phần lá thì người làm bánh phải chọn những chiếc lá dong hoặc lá chuối xanh mướt, không bị rách, sâu.

• Chế biến: Gạo nếp ngon phải được vo với nước sạch nhiều lần cho đến khi nước vo gạo trong suốt. Lạc sống được đem giã nhỏ hoặc để nguyên, sau đó thêm một chút muối, thịt băm tùy vào khẩu vị của từng gia đình, rồi trộn đều tay. Lá dong, lá chuối sau khi rửa sạch, ráo nước được cuộn lại như cái phễu rồi đổ gạo và lạc đã trộn vào, vỗ nhẹ bên ngoài cho gạo xuống đều hoặc dùng đũa xọc để nén chặt, sau đó mới gắn mép lá và buộc chặt lại. Bánh được hấp chín, thường có màu trắng hoặc vàng nhạt, tùy thuộc vào nguyên liệu.

• Hương vị: Bánh cóoc mò có vỏ dẻo, thơm từ gạo nếp, kết hợp với vị bùi bùi và béo của lạc tạo nên sự hài hòa trong hương vị. Mùi thơm của lá dong hoặc lá chuối khi hấp giúp món bánh thêm phần hấp dẫn. Để thưởng thức trọn vị bánh, thực khách có thể chấm thêm với mật ong. Vị ngọt thanh mát của mật ong quyện với vị ngậy mà không ngấy của gạo nếp dường như những miếng bánh mềm nhẹ tan trong khoang miệng.

Địa điểm gợi ý

• Các phiên chợ của người Tày, Nùng. Map: https://maps.app.goo.gl/WRByAEeEcP4xz6Av8
• Trung tâm thương mại Đồng Quang, Hoàng Văn Thụ, Thái Nguyên. Map: https://maps.app.goo.gl/8uC8gAbjYR3Ah2JB7

5. Bánh Ngải

Bánh ngải là một đặc sản độc đáo của tỉnh Thái Nguyên, nổi bật trong ẩm thực của các dân tộc thiểu số, đặc biệt là người Tày. Món bánh này không chỉ thơm ngon mà còn mang đậm bản sắc văn hóa và truyền thống của vùng núi phía Bắc.

Nguồn gốc và lịch sử Bánh Ngải

• Nguồn gốc: “Bánh ngải” được đặt tên từ nguyên liệu là ngải cứu, một loại thảo dược có nhiều công dụng trong ẩm thực và y học. Bánh ngải có nguồn gốc từ các dân tộc miền núi, thường được làm vào mỗi dịp tết Thanh minh hay dịp rằm tháng 7. Do vậy, nếu bạn đi du lịch Thái Nguyên vào dịp này thì nhất định sẽ được thưởng thức món bánh ngon độc đáo này của người Tày.

• Lịch sử: Qua thời gian, bánh ngải không chỉ được người Tày mà còn được nhiều người dân khác ở Thái Nguyên yêu thích. Nghề làm bánh ngải đã phát triển thành một phần của văn hóa ẩm thực địa phương.

• Ý nghĩa văn hóa: Bánh ngải không chỉ đơn thuần là món ăn mà còn mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc, thể hiện tình cảm của người dân với quê hương và lòng hiếu khách. Hàng năm cứ vào mỗi dịp lễ tết đặc biệt, người Tày thường làm món bánh này để cúng bái tổ tiên. Món ăn này đã được truyền từ rất nhiều thế hệ khác nhau.

Đặc trung nguyên liệu và cách làm Bánh Ngải

• Nguyên liệu: Bánh thường làm sẽ là loại nếp nương và không được lẫn gạo tẻ. Đường để cho vào phần nhân bánh cũng phải là loại đường phèn có độ ngọt sắc và có màu vàng đậm. Đặc biệt, đường không được có sạn. Thường sẽ có 2 loại bánh lá ngải đó là bánh ngải nhân đỗ xanh và bánh ngải nhân lạc.

• Chế biến: Gạo nếp cần phải ngâm trong khoảng thời gian từ 6-8h, thường ngâm từ tối hôm trước, sau đó vớt ra cho ráo nước. Về phần lá ngải, sau khi rửa sạch, sẽ đem đun cùng với nước tro bếp trong khoảng 2-3h. . Tiếp đến công đoạn đồ xôi sao cho dẻo, xôi sau khi chín đều và dẻo sẽ đem đi giã cho thật nhuyễn. Sau đó, tiến hành nặn bánh thành các hình tròn và dùng thìa ấn dẹt ra để cho nhân vào. Sau khi gói xong, bánh được hấp cách thủy cho đến khi chín.

• Hương vị: Hương vị có một chút hăng hăng của lá ngải đan xen ở đó là hương thơm dịu nhẹ hòa cùng với vị dẻo và vị ngọt của gạo nếp. Món bánh ngải này không chỉ ngon mà nó còn là món bánh rất tốt cho sức khỏe. Bởi ngải cứu có tác dụng rất lớn trong việc điều hòa kinh nguyệt và chống lại các bệnh cảm cúm. Đặc biệt, phụ nữ đang mang thai dùng loại bánh này cũng rất phù hợp bởi nó có tác dụng an thai.

Địa điểm gợi ý

• Thị trấn Chợ Chu, Huyện Định Hóa, Thái Nguyên. Map: https://maps.app.goo.gl/QSLi5qKB73LJYikv5
• Chủ yếu xuất hiện tại 3 huyện: Phú Lương, Định Hóa, Võ Nhai. Map: https://maps.app.goo.gl/HxCFVGhv1wr2d8yc8

Thông tin thêm

• Các sản phẩm của Thái Nguyên: https://daodulich.com/tat-ca-san-pham/vi-tri-san-pham/thai-nguyen/
• Nhóm ĐẢO DU LỊCH